Dysphasia ( Razvojna disfazija )

Razvojna disfazija je razvojni jezički poremećaj, odnosno poremećaj razvoja ekspresivnog ( jezičke produkcije ) i receptivnog govora ( jezičkog razumevanja ) sa specifičnim patološkim obrascima ispoljavanja, distorzijom i supstitucijom fonema i reči koje dobijaju oblik parafrazičnih produkcija, koje se ne javljaju ni u jednom stadijumu normalnog jezičkog razvoja, a koje se zadržavaju veoma dugo, dok je socijalni razvoj ove dece relativno normalan, bez gubitka sluha, mentalne retardacije, autizma ili drugih poremećaja ( Golubović, 2001.)

Etiologija ( uzroci ) razvojnih disfazija:

Mnogi etiološki faktori su verifikovani kao doprinoseći visokom riziku nastanka poremećaja govora i jezika kod dece, uključujući i nedonesenost i prenesenost ili težinu deteta na rođenju, povišen nivo bilirubina ( hiperbilirubinemija ), respiratorni distres sindrom, Rh inkopatibilija, niski Apgar skor, porođaj pomoću forcepsa, starost majke, intrauterine virusne ili bakterijske infekcije, urođene perinatalne infekcije, loša prenatalna nega i porodična anamneza, sve su to riziko faktori koji mogu dovesti do poremećaja govora i jezika.
Erilich & Sar su procenili komunikativne sposobnosti 81 – og petogodišnjeg deteta koji su procenjeni kao rizični na rođenju na osnovu jednog ili više sledećih faktora: nedonesenost ili prenesenost, Rh inkopatibilija, respiratorni distres sindrom i hiperbilirubinemija. Utvrdili su da je samo 16% ove dece normalno funkcionisalo na uzrastu od 5 godina, dok je 54% dece zahtevalo logopedski tretman. Utvrđeno je da su značajni deficiti postojali primarno kod dece sa malom težinom na rođenju ili nedonesene ili prenesene trudnoće i respiratornog distres sindroma, pa preporučuju da se ova dva stanja uključe u registar visokog rizika za razvoj govora i jezika.

Klinička slika razvojne disfazije

Komunikativne sposobnosti dece sa razvojnom disfazijom znatno su ispod njihovog kognitivnog razvoja, najmanje osamnaest meseci.

Kliničku sliku čine sledeće vrste deficit:

- Deficit auditivne percepcije

- Deficit percepcije fonema

- Deficit praćenja brzog govora odraslih

- Deficit sekvence, redosleda govora

- Deficit verbalnog pamćenja

- Deficit vizuelne percepcije, prostorne orijentacije i pažnje

- Jezički deficit, produkcija i razumevanje

- Fonološki i artikulacioni deficit ( fonološka razvijenost nezrela za uzrast )

- Morfološki i gramatički deficit ( siromašan leksički fond uz ograničenu upotrebu gramatičkih kategorija reči )

- Sintaksičke konstrukcije nezrele za uzrast

- Semantika i struktura reči neodgovarajuće za uzrast

- Pragmatski deficit

- Moguće eholalije i metateze

- Fonemski sluh nezreo za uzrast

- Razumevanje jezičkog izraza postoji za jednostavne verbalne naloge

- Dislateralizovanost

Tretman razvojne disfazije

Optimalni period za intervenciju ( logopedski tretman ) kod deteta sa jezičkim poremećajem je tokom ranog detinjstva. Što se ranije otpočne sa intervencijom ishod će biti bolji. Istraživanja efikasnosti rane jezičke stimulacije pokazuju da je 87% dece izložene jezičkoj stimulaciji od dvanaestog meseca značajno napredovalo i pokazalo ubrzani tempo razvoja. Optimalno bi bilo da se deca sa komunikativnim smetnjama ili potencijalom za takve smetnje identifikuju tokom prve godine života, tako da sa tretmanom može da se otpočne sa 15 meseci starosti.

Tretman kod disfazične dece treba rano započeti, pre 2. godine života dok je plastičnost dečijih moždanih funkcija najveća. Tretman podrazumeva:

1. Tretman za razvoj fine motorike

2. Podsticanje auditivne percepcije i diskriminacije glasova

3. Verbalne stimulacije

4. Razvoj imenskog sistema ( imenice, pridevi, brojevi, zamenice )

5. Razvoj glagolskog sistema (glagoli, predlozi, prilozi )

6. Povezivanje iskaza u veće celine

7. Sistematsko korigovanje govorno – jezičkih nedostataka

8. Razvoj tehnike čitanaja i pisanja

Tretman kod disfazičnog deteta je jako dugotrajan i može trajati po nekoliko godina.